De winterhardheid van vaste planten, bomen, grassen en heesters is het vermogen om de kou en/of vorst tijdens de wintermaanden te weerstaan. De winterhardheid varieert van plant tot plant, maar ook van orgaan tot orgaan. Zo zijn de stengels of de stam vaak beter winterhard dan bijvoorbeeld het blad van de plant.
Aanduiding winterhard
In de Yarinde plantengids leest u terug hoe winterhard een tuinplant is. Bij de Rudbeckia leest u bijvoorbeeld dat deze winterhard is tot -35 graden Celsius. Echter is dit niet helemaal de juiste aanduiding. De juiste aanduiding is afhankelijk van waar een tuinplant van nature voorkomt. Deze plekken of gebieden zijn door wetenschappers ingedeeld op basis van de gemiddelde minimale temperaturen, genaamd 'zones'. Van nature groeien Rudbeckia planten in USDA zone 4. In deze zone daalt het kwik ongeveer tot -35 graden Celsius. De juiste aanduiding van winterhardheid bij de Rudbeckia is dus niet -35 graden Celsius, maar USDA - zone 4 - 'Uitstekend Winterhard'. Wat er eigenlijk wordt gezegd is: "De Rudbeckia komt voor in gebieden waar de gemiddelde minimale temperatuur ongeveer -35 graden Celsius is. Omdat de plant hier van nature vandaan komt, zijn ze bestand tegen deze lage temperaturen".
USDA - Temperatuurzones
Hieronder ziet u de USDA winterhardheidzones en de daarbij behorende temperaturen. Deze methode is in 1960 door de United States Department of Agriculture (USDA) ontwikkeld en wordt tegenwoordig ook in Europa aangehouden.
USDA zones in °C
| Zone | van | tot | Aanduiding winterhardheid |
|---|---|---|---|
| 0a | < -53,9 | Zeer extreem | |
| 0b | -53,9 | -51,1 | Zeer extreem |
| 1a | -51,1 | -48,3 | Zeer extreem |
| 1b | -48,3 | -45,6 | Zeer extreem |
| 2a | -45,6 | -42,8 | Extreem |
| 2b | -42,8 | -40,0 | Extreem |
| 3a | -40,0 | -37,2 | Zeer uitstekend |
| 3b | -37,2 | -34,4 | Zeer uitstekend |
| 4a | -34,4 | -31,7 | Uitstekend |
| 4b | -31,7 | -28,9 | Uitstekend |
| 5a | -28,9 | -26,1 | Zeer goed (a) |
| 5b | -26,1 | -23,3 | Zeer goed (b) |
| 6a | -23,3 | -20,6 | Goed (a) |
| 6b | -20,6 | -17,8 | Goed (b) |
| 7a | -17,8 | -15,0 | Redelijk (a) |
| 7b | -15,0 | -12,2 | Redelijk (b) |
| 8a | -12,2 | -9,4 | Matig (a) |
| 8b | -9,4 | -6,7 | Matig (b) |
| 9a | -6,7 | -3,9 | Slecht |
| 9b | -3,9 | -1,1 | Slecht |
| 10a | -1,1 | +1,7 | Zeer slecht |
| 10b | +1,7 | +4,4 | Zeer slecht |
| 11a | +4,4 | +7,2 | Niet |
| 11b | +7,2 | +10,0 | Niet |
| 12a | +10,0 | +12,8 | Niet |
| 12b | > +12,8 | Niet | |
Winterhardheidzones - map van Europa
Hieronder ziet u een map van Europa met de gemiddelde minimale temperaturen. U ziet bijvoorbeeld dat mediterrane tuinplanten van nature groeien in USDA-zones 9 & 10. Nederland & België vallen in USDA-zone 7 & 8. Daarom zijn deze tuinplanten vaak niet winterhard in ons land. Een olijfboom is dus slecht, of zeer slecht winterhard.
Winterhardheid zones in Nederland
Nederland en België liggen in USDA-Zone 8. Een klein gedeelte in het oosten valt in USDA-Zone 7.
Let op: Verschil tussen winterhard en vorstgevoeligheid
De winterhardheid van tuinplanten zegt niet altijd iets over de vorstgevoeligheid. Ondanks dat planten uitstekend winterhard kunnen zijn, kunnen ze wel doodgaan door de vorst. Daarom is het verstandig om jongere planten af te dekken met een laag mulch.
Foute termen & goed om te weten
De termen 'halfwinterhard' of 'volledig winterhard' worden ook gebruikt, maar zijn niet juist. Een plant kan niet-winterhard, tot zeer extreem winterhard zijn. Door klimaatverandering zijn de zones inmiddels om en nabij een halve zone verplaatst in noordoostelijke richting.
Hoe planten in de natuur zichzelf tegen vorst beschermen
Wanneer de dagen korter worden en de planten minder zonlicht vangen, weten planten dat het winter wordt. Het water in de cellen van bladhoudende planten wordt naar de wortels gepompt, waardoor er een suikerachtige oplossing achterblijft. Deze werkt als antivries voor de plant. Wanneer bladhoudende bomen en struiken dit niet zouden doen bevriest het water in de cellen en gaan deze kapot. Bladhoudende struiken hebben vaak een wasachtige laag over het blad om het waterverlies te verminderen. Andere bomen en struiken gaan in rust en laten hun blad vallen. Dit zijn de zogenaamde bladverliezende bomen en heesters.
Wanneer planten beschermen tegen vorst
Winterharde tuinplanten hoeven in principe niet tegen de vorst beschermd te worden. Afhankelijk van de temperatuur en mate van winterhardheid zullen ze vorst prima overleven. Echter zijn jonge planten minder beschermd tegen vorst dan oudere planten, waardoor het in de eerste jaren toch slim kan zijn om de planten tegen de vorst te beschermen.
Wat kun je doen om je planten en bomen te beschermen tegen kou en sneeuw?
Er zijn 3 manieren om struiken, bomen en vaste planten tegen de (nacht)vorst te beschermen.
- Verplaats de planten naar een warmere plek in de tuin
- Pak de hele plant in met luchtige folie, zoals een vliesdoek
- Bedek de grond met isolerend materiaal, zoals stro of bladeren
1. Verplaats de planten naar een warmere plek in de tuin
Veel tropische planten, zoals palmbomen worden aangeplant in een pot omdat ze tijdens kou gemakkelijk verplaatst kunnen worden. Zet deze planten daarom tijdens de wintermaanden, wanneer de eerste nachtvorst komt, tegen een tuinmuur, in een broei- of tunnelkas, tuinschuurtje of serre. Het is belangrijk dat ze in een ruimte staan waar de temperatuur niet onder de 0 graden komt.
2. Pak de hele plant in met luchtige folie, zoals een vliesdoek
Inpakken werkt het beste voor struiken, bomen en groenblijvende vaste planten. Bladverliezende planten kun je het beste bedekken (zie punt 3). Wikkel de hele plant helemaal om met een jute of vliesdoek. Het maakt niet veel uit wat voor materiaal je gebruikt, zolang de plant maar kan ‘ademen’. Niet-luchtige materialen zoals plastic zijn daarom niet geschikt. De bovenkant van de plant kun je eventueel wel met wat plastic bedekken, als een dakje, zodat het vliesdoek of juten doek niet nat wordt.
3. Bedek de grond met isolerend materiaal, zoals stro of bladeren
Naast het inplakken van de planten kun je de grond ook extra isoleren bij de voet van de plant of boom. Hiervoor gebruik je het beste een flinke laag stro of bladeren, van ongeveer 5 cm. Door het vliesdoek blijft het goed liggen en als je een plastic dakje maakt, blijft het stro of blad droog. Ververs het stro als het te nat wordt.
Struiken en bomen die bescherming nodig hebben
Bijna alle soorten struiken en bomen in de webshop van Yarinde zijn winterhard. Toch is er ook een aantal dat wel wat bescherming kan gebruiken. Zeker de mediterrane soorten, zoals:
• Palmbomen (Chinese palm)
• Eucalyptus
• Kleine olijfbomen
• Fatsia
Vaste planten en siergrassen die matig of niet winterhard zijn
In de beschrijvingen van al onze planten vind je informatie over de winterhardheid. Er staat bijvoorbeeld ‘’uitstekend, goed, redelijk, slecht, matig of niet’’ winterhard.
Deze vaste planten en siergrassen zijn matig of niet winterhard:
• Fuchsia
• IJzerhard (verbena) - niet winterhard, maar verspreidt zich eenvoudig door de tuin, waardoor deze geen bescherming nodig heeft.
• Viooltjes
• Nagelkruid Geum
Voor dergelijke kuipplanten adviseren we een plekje in uw tuinkas te maken.
Bekijk tot slot ook onze handige pagina's met winterharde haagplanten, winterharde struiken en winterharde bodembedekkers.
